Verzekeringsfondsen, actief in de gezondheidsstelsels van veel landen, spelen een sleutelrol bij de financiering van gezondheidsdiensten. Verschillende Europese landen hebben ziekenfondsen in staat gesteld om preventief werk van openbare gezondheidsdiensten te financieren. Dit biedt een enorm potentieel voor het combineren van goed geplande gezondheidsbevorderende diensten en duurzame financiering. Het biedt ook een scala aan verschillende sectoren de mogelijkheid om mee te doen hun werk afstemmen op gemeenschappelijke doelen.
Bovendien vormen de potentiële besparingen voor verzekeringsfondsen een positieve cyclus die kan leiden tot verdere toename van de beschikbare financiering voor preventieve en gezondheidsbevorderende maatregelen. Andere institutionele beleggers en fondsen, zoals pensioenfondsen, zijn een andere potentiële bron van meer financiering die sectoroverschrijdend kan werken en positieve feedback kan genereren door de gezondheid en het welzijn te verbeteren, hun investeringsrendement te verhogen en de pensioenen voor een actieve vergrijzende bevolking te verhogen.
Case studies
In 2015 keurde het Duitse parlement de Health Equity and Public Health Act ("de preventiewet") die tot doel heeft sociaal bepaalde ongelijkheden op gezondheidsgebied te verminderen en de coördinatie tussen actoren te verbeteren die een goede gezondheid kunnen bevorderen en mogelijk maken. Door deze politieke regeling kunnen Duitse ziektekostenverzekeraars en zorgfondsen ongeveer € 500 miljoen per jaar investeren in gezondheidsbevordering en preventie. Het is een ambitieuze beleidsontwikkeling die mogelijkheden biedt voor de ontwikkeling van vergelijkbare modellen.
De Duitse preventiewet
De Preventiewet is een innovatief mechanisme om de gezondheidsgelijkheid te verbeteren omvat actoren van zowel binnen als buiten de gezondheidssector. Aan de hand van de nationale preventiestrategie werken Duitse socialeverzekeringsinstellingen samen met regionale autoriteiten en het Federaal Arbeidsbureau om samenwerkingsverbanden te sluiten op het gebied van gezondheidsbevordering in scholen, bedrijven, kinderdagverblijven en meer.
De preventiewet (Präventionsgesetz - PrävG) werd aangenomen door het Duitse parlement en trad in werking op 25 juli 2015. In wezen de nieuwe wetgeving versterkte de samenwerking en coördinatie tussen actoren op het gebied van preventie en gezondheidsbevordering. Naast de wettelijke ziektekostenverzekeringen, pensioenverzekeringen en ongevallenverzekeringen zijn nu ook sociale verpleegverzekeringen en particuliere ziektekostenverzekeraars betrokken.
De wet specificeerde duidelijk een mandaat van de wettelijke ziektekostenverzekering, stelde een gemeenschappelijk begrip van ziektepreventie en gezondheidsbevordering en vergemakkelijkt het stellen van gemeenschappelijke doelen. De Nationale Preventie Conferentie (NPK) is opgericht om een Nationale Preventiestrategie te ontwikkelen en te actualiseren. De sociale verzekeringsinstellingen stellen samen met de federale overheid, de federale staten, de gemeenten, het Federaal Arbeidsbureau en andere sociale partners gemeenschappelijke doelstellingen op en komen een gemeenschappelijke aanpak overeen.
Op basis van een nationale preventiestrategie komen de sociale verzekeringsinstellingen met de deelstaten en met de deelname van het Federaal Arbeidsbureau en de lokale koepelorganisaties overeen over de specifieke manier van samenwerking bij gezondheidsbevordering in verschillende omgevingen zoals kinderdagverblijven, scholen en bedrijven om noem er een paar. Sinds 2016 zijn ziekenfondsen verplicht om de oprichting en versterking van gezondheidsbevorderingsstructuren te ondersteunen met 7 € per verzekerde persoon, ongeveer 500 miljoen € in totaal. Het uitgavenpatroon is te zien in onderstaande grafiek.
In juni 2019 ontving de federale minister van Volksgezondheid de eerste preventieverslag over de ervaringen met het toepassen van de wet. Het NPK Preventierapport zal elke 4 jaar een overzicht geven van de behaalde doelen die in de preventiestrategie zijn vastgelegd. Een deel van de evaluatie werd uitgevoerd op basis van vier verplichtingen: gezond opgroeien, gezond leven en werken, gezond zijn op oudere leeftijd en ongelijke gezondheidskansen verminderen.
Meer gedetailleerd:
- Geconcludeerd werd dat kinderen en adolescenten in de leerplichtige leeftijd, kinderen in de kleuterschool en hun ouders, evenals aanstaande en jonge gezinnen vaak werden bereikt. Meestal waren de activiteiten gericht op het verbeteren van gezondheidsgeletterdheid, het bevorderen van gezond eten en bewegen, en het versterken van de geestelijke gezondheid en veerkracht.
- De langdurige zorgverzekering bereikte inwoners van intramurale zorginstellingen. Bovendien bereikten de activiteiten van de particuliere ziektekostenverzekering en van de federale overheid, de gemeenten en het maatschappelijk middenveld personen in de gemeenten. De inhoud van verpleegkundige zorgactiviteiten omvatte meestal het bevorderen van fysieke activiteit, mentale en cognitieve functies. Tot de activiteiten van de particuliere ziektekostenverzekeraar behoorden ook gezondheidsvaardigheden en preventie van ziekten en ongevallen.
- 40% van de ziektekostenverzekeringsverplichtingen vond plaats in de zogenaamde "sociale hotspots" en 10% in ondernemingen met een hoog percentage werknemers zonder voltooide beroepsopleiding.
Uit het rapport blijkt ook dat in alle 16 deelstaten Nationale Kaderovereenkomsten zijn gesloten. De overgrote meerderheid van de onderhandelingspartners is tevreden over de status van de uitvoering van de overeenkomst.
Lees voor meer informatie over de Preventiewet dit artikel over de verbanden tussen werkgelegenheid en gezondheidsbevordering in EuroHealthNet-tijdschrift.
In Nederland is de Gecombineerde leefstijlinterventie (CLI) richt zich op het starten en behouden van een gezonde levensstijl. De interventie omvat advies en begeleiding voor het aanleren van gezonde eetgewoonten, het volgen van een gezond bewegingspatroon en het omgaan met mechanismen voor zaken als stress en slaapgebrek die van invloed zijn op gezondheid en welzijn. De ontwikkeling en implementatie van de CLI heeft meer dan tien jaar geduurd, vanaf de publicatie van een rapport over hoe preventie in de gezondheidszorg kan worden ingepast door het Nederlands Zorginstituut in 20061Westert, GP, & Verkleij, H. (2006). Nederlandse prestatierapportage., tot het opnemen van dergelijke interventies in de basisverzekeringen in 2018.
Combined Lifestyle Intervention (CLI) in Nederland
Gecombineerde leefstijlinterventies (CLI) zijn ontworpen om risicofactoren voor leefstijlgerelateerde ziekten te verminderen door meer lichaamsbeweging en verbetering van voedingsgedrag. Vanaf januari 2019 valt de CLI onder het basispakket van zorgverzekeraars. Een CLI is een combinatie van behandelingen gericht op gezondere voeding en eetgewoonten, meer bewegen en, indien nodig, individuele psychologische behandeling om gedrag te veranderen. Alleen CLI's die bewezen effectief zijn, zijn gedekt.
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne) evalueert leefstijlinterventies op hun effectiviteit. Niet iedereen met gewichtsproblemen of die behoefte hebben aan begeleiding op het gebied van gezond leven, komt in aanmerking voor CLI. Om voor behandeling in aanmerking te komen, a verwijzing door de huisarts is nodig. De huisarts stelt dit vast op basis van de Nederlandse Norm voor Overgewicht en Obesitas. Verwijzing kan alleen plaatsvinden bij een matig verhoogd gewichtsgerelateerd gezondheidsrisico.
De taken, rollen en verantwoordelijkheden van de belangrijkste actoren die betrokken zijn bij het organiseren van de dienst:
- Zorginstituut Nederland: stel vast welke interventies worden vergoed en stel vast of programma's voldoen aan de eisen.
- De Nederlandse Zorgautoriteit: stel beleid vast (inclusief tarief waartegen interventie wordt vergoed) en bewaak de uitvoering.
- Verbond van Zorgverzekeraars: bepaal of opleidingen vergoed kunnen worden vanuit de basisverzekering.
- Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu: beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en haalbaarheid van de programma's en monitoring van de implementatie van de CLI.
Hun taken, rollen en verantwoordelijkheden van de belangrijkste actoren die betrokken zijn bij de uitvoering van de dienst:
- Zorgverzekeraars: bepaal welke opleidingen ze aanschaffen en sluit contracten af met leefstijlcoaches of zorgprofessionals die de CLI willen aanbieden.
- Interventie-eigenaren: distribueren hun programma's en geven training aan zorgprofessionals die hun programma gaan aanbieden.
- Huisartsen en medisch specialisten verwijzen patiënten door naar een van de programma's.
- Leefstijlcoaches of andere eerstelijns professionals: voer het programma uit.
Lees hier de volledige case study van de Combined Lifestyle Intervention.